Bron: Omroep West
Rob Vlastuin
Dat de problematiek van de jeugdzorg in 'Het verrotte leven van Floortje Bloem' nog steeds actueel is, toont choreograaf Lonneke van Leth aan met haar theaterbewerking voor het Holland Dance Festival. De dansvoorstelling naar het boek van Yvonne Keuls gaat zaterdag in première tijdens de 18de editie van het grote, internationale dansfestival in Den Haag. Na het zien van de generale repetitie, afgelopen dinsdag, is de 90-jarige Haagse schrijfster vol lof: 'Ik vind het razend knap hoe dat je dit uit het boek haalt, en dat je toch de lijn volgt. Het is helemaal echt. Prachtig.'
'Het verrotte leven van Floortje Bloem' is, sinds het uitkwam in 1981, uitgegroeid tot één van de klassiekers in de Nederlandse literatuur. Gebaseerd op een waargebeurd verhaal, vertelt Keuls over het harde bestaan van een aan heroïne verslaafd meisje, dat bang is om in een gekkenhuis terecht te komen. Het is een pleidooi voor goede opvang van verslaafde minderjarige prostituees. In 2020 werd het nog bekroond met de Peter van Straaten Psychologieprijs. En nu is er dus de dansvoorstelling.
Het boek maakte op de 14-jarige Lonneke van Leth zo'n enorme indruk dat ze het nu, jaren later, voor het theater heeft bewerkt: 'Ik vond het heel heftig. Er waren ook een paar momenten dat het mij heeft aangegrepen. Vandaar dat ik het ook heb onthouden. Het was voor mij de eerste kennismaking met een ander verhaal. Ik kom uit een heel warm nest en dan lees je zo'n boek over een meisje dat helemaal verloren is. Dat heeft mij heel erg geraakt.'
Waarschuwing
Toen het gezelschap Lonneke van Leth Dans in 2018 zich specifiek ging richten op jeugdvoorstellingen kwam het boek van Yvonne Keuls al snel om de hoek kijken: 'Ik vind het belangrijk om de kinderen iets mee te geven. En toen kwam dit verhaal voor 14 jaar en ouder om de hoek kijken. Want dan kunnen ze het in plaats van te lezen voor de boekenlijst, meekrijgen als theatervoorstelling.'
'Het is nog steeds actueel, helaas. Dat jonge meisjes in de handen van loverboys vallen, of aan de drugs komen. Daar wil je kinderen voor behoeden. Ik heb nu zelf kinderen: hoe ga je ze daar tegen beschermen? Je wil ze laten kennismaken met wat er allemaal is en waar het fout kan gaan. Je probeert ze gewoon te waarschuwen. Ik hoop dat zo'n voorstelling ook weer opent tot een gesprek in de klas.'
Scholen
De eerste ervaringen zijn wat dat betreft veelbelovend, want tijdens een try-out van de dansvoorstelling op de Haagse middelbare school De Populier kwamen die gesprekken vanzelf op gang. Keuls: 'Driehonderd derde klassers, die kwekkend binnen kwamen en totaal ongeïnteresseerd leken en zodra het begon stil waren. Voorover gingen hangen, niet met elkaar gingen praten en na afloop vragen stelden. Als ik lezingen op scholen geef en ze mogen vragen stellen, dan moet ik de boel op gang brengen. Maar deze keer niet.'
Vol lof is Keuls ook over de solodanseres Camille Pidou, die de rol van Floortje Bloem vertolkt: 'Ik vind deze danseres zo geweldig, die alle gevoelens omzet in beweging. Je kunt woorden ook in beweging omzetten. Het is een andere manier van uitdrukken. Maar uiteindelijk heeft het dezelfde boodschap. Alleen op een andere manier.'
Drugs en prostitutie
Veertig na het verschijnen van de eerste druk is 'Het verrotte leven van Floortje Bloem' volgens Keuls nog steeds actueel: 'De leeftijden van de meisjes zijn veranderd. De manier waarop ze werken. Er wordt wel aandacht aan ze besteed, maar in die tijd niet. Ik was één van de eersten die met ze bezig was. Er was geen mogelijkheid om ze op te vangen. Dat is nu wel beter, maar of het beter gedaan wordt, is wat anders.'
'De drugs zijn anders, maar het zijn wel drugs. De prostitutie gaat vrijwel op dezelfde manier. Eerst gaan ze aan de drugs en daarna worden ze door vriendjes, vriendinnetjes, zusjes verder geloodst. En de hulpverlening, dat heb je wel begrepen, hoe ik daar over denk. Dat het niet goed gaat. Nog steeds niet na al die veertig jaar. Het is niet te begrijpen. Het is heel moeilijk te begrijpen wat ze doen, en waarom ze je er niet uit kunt krijgen. En waarom er geen goede opvang is.'
Jeugdzorg
In haar nieuwe boek 'Gemmetje Victoria' snijdt Keuls het onderwerp opnieuw aan: 'Veertig jaar na dato gebeurt het helemaal anders. Ik wijs andere dingen aan. Maar het is uiteindelijk hetzelfde resultaat.' In haar ogen toch het gevolg van een gebrekkige jeugdzorg: 'Je moet mensen opleiden. Er moet ook inzicht zijn. Dus in zekere zin valt het de jeugdzorg te verwijten. Het is niet voor niks dat er de laatste tijd zoveel aandacht is voor jeugdzorg, dat er wordt gewezen op de fouten van jeugdzorg.'
Van Leth kan daar uit eigen ervaring over meepraten: 'Als ik kijk naar de wachttijden zijn bij psychische hulp nu, terwijl dat juist tijdens de coronacrisis meer dan nodig is, hoeveel kinderen in de knel zitten, dat is vijf maanden wachttijd. Vijf maanden wachttijd om ergens terecht te komen! Dat kan niet. Dat mag niet met kinderen. Ook niet met volwassenen, maar zeker niet met kinderen. Die zijn dan al weg, die moet je helpen, die zijn zo in ontwikkeling. Dus ik denk dat daar een ontzettend groot probleem ligt waar men aan moet werken.'
Talkshow
Omdat er zoveel personages in het boek voorkomen, kwam Van Leth volgens Keuls met een briljante oplossing: 'Het allerknapste vind ik de gedachtegang om het naar het heden te trekken, veertig jaar later, en er één van die verschrikkelijke talkshows van te maken.' Van Leth: 'We werken veel samen met tekstschrijver Martijn de Rijk, want wij werken veel met teksten en dans. Dat werkt heel goed voor leerlingen, dat ze niet een heel uur naar dans zitten te kijken, wat toch wel best een moeilijke cultuurvorm is. Door de teksten kan je iets concreet maken en door de dans het gevoel in gaan.'
'Uiteindelijk kwamen we op het idee om het naar het heden te trekken met een talkshow. Zodat iedereen over het hoofd van Floortje heen zijn straatje schoonveegt. Iedereen zegt uiteindelijk: Ja het was niet mijn verantwoordelijkheid, want ik kon er niks aan doen. Of: ik had personeel tekort, of: ze was altijd weg, of ze was altijd, weet je. Iedereen doet altijd: mijn schuld was het in elk geval niet.'
Muziek
Het idee van de talkshow komt ook terug in de muziek van de voorstelling. Van Leth: 'Ik wilde al jaren samenwerken met Jacob Ter Veldhuis. Ik had in 2001 de voorstelling 'Grab It' gezien met zijn muziek, die ook op cd is uitgebracht: 'Heartbreakers'. Dat zijn allemaal teksten van het tenenkrommende geouwehoer van verschillende Amerikaanse talkshows, die heeft hij allemaal vervormd tot muziek. En dat leek mij helemaal te gek. Beetje funk, beetje jazz, maar dan met al die teksten.'
'Dus dat heb ik hem voorgesteld: om te werken met de teksten van de acteurs. Nou dat vond hij te gek. Toen zijn we de acteurs bij elkaar gaan zoeken. Een heel mooi team van acteurs, die openstond voor dit project. Die hebben we opgenomen in één take, wat best lastig was, want er zitten takes van zeven minuten in. Daar ging Jacob dan weer mee aan de slag. En pas toen kon ik de choreografie gaan doen. Al met al is er heel wat tijd overheen gegaan om deze voorstelling in elkaar te zetten.'
Samenwerking
Van Leth was in de luxe positie om voor deze theaterbewerking samen te werken met Yvonne Keuls, de inspirator van de hele voorstelling: 'Yvonne heeft meegelezen. Het is uiteraard belangrijk dat als je met iemand zijn werk werkt, dat die persoon daar wel tevreden over is. Ik zou het vreselijk vinden als ze zou zeggen: maar dat is helemaal mijn boek niet. Ze is ook komen kijken bij de try-outs. De feedback vond ik wel belangrijk.'
Met veel plezier kijkt ze dan ook terug op de samenwerking: 'Yvonne is een hele warme, lieve vrouw. Staat heel erg open, heel erg in het nu. Ik zou in mijn handen knijpen als ik 90 ben en nog zo fris en geïnteresseerd in de wereld sta. En dat ze het ook belangrijk vindt om dat soort dingen te vertellen op een andere manier in deze tijd. Dat is heel fijn.'
Wederzijds respect
Het respect is wederzijds. Keuls praat met lof over Van Leth: 'Lonneke heeft het overzicht en wilde er een spektakel van maken. Daarin is ze geslaagd, maar ik wist ook meteen dat ze daarin zou slagen. Zij was zo gegrepen door het boek, dat zij het weer omzette op haar terrein, de dans.'
'Het is indrukwekkend wat ze heeft gedaan. Het gaat om één kind, maar met dat ene kind kun je laten zien hoe het de hele groep vergaat. Dat heeft Lonneke ook waargemaakt. De directrice is ook maar één mens, maar zij staat voor het hele systeem. Nou daar heb ik er wel een aantal van leren kennen. Die kunnen ook vaak niet anders, die zitten ook in een systeem, in een patroon. Die zijn ook afhankelijk. Maar je kunt met geld heel weinig en heel veel doen. Daar heb ik eigenlijk alles mee gezegd. Als ik ergens in geloof, dan begin ik gewoon. Dan zijn er anderen die denken: ze gelooft er in, ik zal haar eens helpen. Dat gebeurt altijd.'
Niet kunnen loslaten
Ondanks haar hoge leeftijd, 90 jaar, weet Keuls dus nog steeds niet van ophouden: 'Het onderwerp laat mij niet los. Als het niet oplost, dan laat het mij niet los. Ik ben er in zekere zin door toeval in gekomen, en het heeft mij zo gepakt dat ik er niet mee kan ophouden. Dat is het eigenlijk.'
'En het is omdat het niet goed gaat. Dat ik steeds met anderen te maken krijg, nieuwe gevallen. Of mensen die ik al jaren begeleid en die mij ook niet loslaten.' Maar is het dat niet mooi geweest na al die jaren? 'Nee, dat is het juist: ik vind het niet mooi geweest.' Lachend: 'Als dat zo was, was ik wel opgehouden.'